„Teza o muzyce, która łagodzi obyczaje, nadal zostaje tylko życzeniem nas wszystkich, co ją głosimy i wierzymy w jej skuteczność, jeśliby znalazła powszechne zastosowanie. Czy dowodzi to jedynie naszej naiwności i braku poczucia realizmu dziejowego? Nie! Z pewnością nie! – Taka jest nasza wiara, która nadaje sens i wartość życiu, stanowi podstawę nadziei na zwycięstwo dobra nad złem, gdyż muzyka – ta wielka i piękna, jaką uprawiamy, to jedna z postaci dobra, najszlachetniejszy wyraz owego prawa moralnego, o którym mówił Emanuel Kant, że jest w nas i nim powinniśmy się kierować“. Te słowa Jerzego Walldorfa, polskiego krytyka muzycznego, pisarza i działacza społecznego stanowią świetny wstęp do poniższego artykułu o muzykoterapii.
Muzyka znalazła zastosowanie w leczeniu już trzy tysiące lat temu, jednak dopiero po II wojnie światowej oficjalnie zatwierdzono muzykoterapię, jako narzędzie terapeutyczne. W Polsce aktywna działalność naukowa w tym obszarze miała miejsce w latach 70’ XX wieku. Sama funkcja muzyki zmieniała się wraz z kontekstem historycznym, jednak zawsze była istotnym elementem życia człowieka. Pierwszy nasz kontakt z muzyką ma miejsce już w życiu płodowym. Towarzyszy nam w ważnych doświadczeniach życiowych, pomagając m.in. wyrażać emocje. Jest jednym z kanałów do ekspresji siebie. Muzyka niesie ze sobą możliwość odbioru przyjemnych doznań, jest źródłem kreatywnych oddziaływań na człowieka, przyczynia się do inspiracji twórczych. Ponadto pomaga w budowaniu kontaktu ze światem i z innymi ludźmi. 
Szybki rozwój muzykoterapii nastąpił dzięki medycynie, która potwierdziła podłoże emocjonalne jako przyczynę pojawiania się wielu chorób. W obecnych czasach muzykoterapia pełni ważną rolę w lecznictwie, rehabilitacji oraz w profilaktyce zdrowia psychicznego. Ze względu na swój wielowymiarowy charakter muzykoterapia zagościła w psychiatrii, kardiologii, geriatrii, chirurgii, położnictwie, opiece paliatywnej, czy stomatologii. Używana jest przede wszystkim jako metoda wspomagająca kompleksowe lecznicze oddziaływania. Neuronauka i biologia potwierdzają, że złożony charakter muzyki działa holistycznie, aktywizując odległe obszary mózgu. Badania pokazały możliwości oddziaływania słuchanej i wykonywanej muzyki na wskaźniki psychofizjologiczne, takie jak rytm serca, ciśnienie krwi, respiracja.
Muzykoterapia mieści w sobie elementy wielu dziedzin naukowych, takich jak psychologia, pedagogika, medycyna, socjologia. Zatem jaka jest jej definicja?
Wigram, Pedersen i Bonde stworzyli cenną definicję, która określa zarówno potencjalnych odbiorców, jak i okoliczności jej stosowania. Według tego podejścia muzykoterapia to „użycie muzyki w sytuacjach klinicznych, edukacyjnych i społecznych, w celu leczenia/wspomagania klientów lub pacjentów z medycznymi, edukacyjnymi i psychologicznymi potrzebami”.
Hillecke wyodrębnił pięć czynników, wpływających na efektywność muzykoterapii:
– zdolność muzyki do automatycznego przykuwania uwagi (przekierowywanie z obszarów niepożądanych na pożądane),
– potencjał muzyki do wpływania na emocje, obserwowany w aktywności układu limbicznego i obszaru paralimbicznego mózgu,
– wpływ muzyki na procesy kognitywne, takie jak pamięć,
– możliwość warunkowania zachowań pozytywnych poprzez bodźcowanie muzyczne – komunikacyjny potencjał muzyki.
W Polsce ogólną klasyfikację oddziaływań muzykoterapeutycznych poczyniła Galińska wyodrębniając konkretne metody w pracy z muzyką ( t.j. metody odreagowująco-wyobrażeniowe oraz aktywizujące emocjonalnie, treningowe, relaksacyjne, komunikatywne, kreatywne, ekstatyczne/ /estetyzujące/kontemplacyjne oraz muzyczny trening uwrażliwienia). Galińska na podstawie wieloletniej praktyki i badań, stworzyła model muzykoterapeutyczny z myślą o osobach z zaburzeniami psychicznymi. Liczne badania potwierdzają terapeutyczny wpływ muzyki na pacjentów ze schizofrenią, objawami nerwicowymi czy zaburzeniami lękowymi. Zastosowanie muzykoterapii przynosi również świetne efekty u młodzieży i dzieci z atakami agresji.
Cieszy coraz częstsze korzystanie z muzykoterapii na oddziałach polskich szpitali, szkół i ośrodków rehabilitacji czy resocjalizacji.
Muzykoterapię wykorzystuje się w celu m.in.
- Ujawnienia i wyprowadzenia z ciała zalegających emocji oraz napięć
- Zbudowania procesu integracji w grupie, poprawy komunikacji
- Usprawnienia funkcji percepcyjno – motorycznych
- Nauki wypoczynku i relaksacji
- Uwrażliwienia na muzykę i walory estetyczne
- Wzmocnienia i ułatwienia procesu rehabilitacji
- Poprawienia kondycji psychofizycznej i podreperowania sił witalnych
Skoro już wiemy, że „ Musica animae levamen”- muzyka jest lekarstwem dla duszy, to co możemy zrobić we własnym zakresie, by z możliwości muzykoterapii korzystać?
Poniżej zestawienie utworów cennych w proponowanej metodzie terapii. Warto wybrać, te które są miłe dla naszego ucha i w zgodzie z naszymi upodobaniami muzycznymi.
Muzyka klasyczna i popularna:
- A.Chaczuturian „Taniec z szablami z baletu Gajane”
- F.Chopin Etiuda E-dur op.10 nr 3; Walc cis-moll op.64 nr 2; Etiuda „Rewolucja” c-moll op.10 nr 12
- H.Crucius „Szczęście we dwoje”
- P.Czajkowski „Andante cantabile z”Serenady na skrzypce”
- J.S.Bach „Koncert fortepianowy A-dur,cz.II; II suita b-moll na flet i orkiestrę
- III Koncert Brandenburski D-dur, Ave Maria; Aria z III suity orkiestrowej D-dur
- B.Flies „Kołysanka”
- W.A.Mozart „Marsz turecki (Rondo alla turca) a-mol”
- Uwertura do „Wesela Figara” Symfonia nr 40 KV 550 g-moll cz.1
Muzyka filmowa:
- J.Barry „Niemoralna propozycja”; „Tańczący z wilkami”
- P.Bachelet „Emmanuelle”
- W.Kilar „Pianista”; „Pan Tadeusz” ; „Ziemia obiecana”; „Trędowata”
- F.Lai, C.Signan „Love story”
- J.Williams „Gwiezdne wojny”; „Powrot Jedi”; „Park Jurajski”; „E.T.”
Muzyka stworzona przez naturę, gdzie pierwotnym materiałem muzycznym są dźwięki przyrody to kolejna kategoria, która z pewnością znajdzie swoich fanów wśród czytelników. Utwory zawierają naturalne dźwięki przyrody wplecione w subtelne melodie zgodne fizjologicznie z naszym biciem spokojnego serca, czyli 60 uderzeń na minutę:
- „Strumień górski”, „Zachód słońca”, „Lato”, „Kojący śpiew ptaków”
- „Nurkowanie z delfinami”, „Zima”
- „Wiosna”, „Lato”
- „Jesień”, „Cztery pory roku”, „Kojący śpiew ptaków”.
Wszystkie powyższe utwory można odnaleźć po tytułach na popularnych w internecie bezpłatnych serwisach muzycznych. Warto zaplanować sobie sesje z muzyką, dbając o okoliczności typu wygodna pozycja podczas słuchania, czy brak presji czasowej.
Już po jednej takiej sesji możemy zaobserwować wpływ na nasze samopoczucie i wewnętrzną harmonię. Badania dowiodły, że po 10 minutach słuchania u większości osób oddech staje się pogłębiony, a praca serca zwalnia, niosąc ukojenie. Dlatego wplatajmy wartościową muzykę w naszą codzienność, doceniając leczniczy świat dźwięków.
Bibliografia:
- Galińska E.2012, Portret Muzyczny jako forma psychoterapii. W: Stachyra K. red. Modele, metody i podejścia w muzykoterapii. Lublin: UMCS; , s. 64-78.
- Galińska E.,2008, Muzyka jako nośnik cech człowieka – Muzyczny Test Tożsamości MTT. Przegl. Psych. ;
- Galińska E., 1995, Muzykoterapia. W: Chodkowski A. red. Encyklopedia muzyki. Warszawa: PWN;
- Natanson T. , 1979, Wstęp do nauki o muzykoterapii, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich; .
- Waldorff J., 1982, Muzyka łagodzi obyczaje, W. Artykuły, recenzje, felietony. Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków;
- Wheeler B., 2010, Psychoterapeutyczna klasyfikacja praktyk muzykoterapeutycznych – kontinuum procedur. Terapia przez sztukę. 1(2): 3-9.
- http://www.psychiatriapolska.pl/uploads/images/PiP_lato2013/KoniecznaNowak_PiP2013v9i2.pdf