Życie można podzielić na kilka etapów, każdy z nich ma swoje blaski i cienie. W każdym ważne są inne rzeczy, kamienie milowe, które większość osób w danym okresie powinno osiągnąć. Wydaje mi się istotne dla zrozumienia samego siebie i otoczenia, żeby być świadomym tego, czego po poszczególnych etapach można się spodziewać.
Ważne jednak, by pamiętać, że podział ten jest umowny. Nie stosuje się do każdego w 100%. Szczególnie płynne są granice dotyczące granic wiekowych – mogą być one bardziej drogowskazem, aniżeli jednoznacznymi wytycznymi dotyczącymi tego, do kiedy trzeba opanować dane umiejętności.
Okres wczesnej dorosłości (dwudziesty trzeci – trzydziesty piąty rok życia)
Czas gdy „dorosłe życie” większości osób już się kształtuje. Wyprowadzki z domu rodzinnego, wchodzenie w poważne relacje romantyczne, rozpoczęcie kariery zawodowej. Może nawet stawanie się rodzicem. Odpowiedzialność jednostki znacznie się zwiększa. Za siebie i za innych. Właśnie ta odpowiedzialność i dopuszczanie do siebie innych osób w tworzeniu bliskich relacji są esencją tego czasu.
Co jest więc zagrożeniem w tym czasie?
Trudności w relacjach, szczególnie związki (romantyczne czy przyjacielskie) oparte na przemocy, wykorzystywaniu, manipulacji, powodujące utratę zaufania. Utrudnieniem dla kształtowania się intymnych (niekoniecznie w znaczeniu seksualnym) relacji są także rozwody – wejście w małżeństwo wiąże się zwykle z silnymi emocjami do drugiej osoby. Zerwanie tej więzi może powodować, że rozpoczęcie kolejnej tak bliskiej relacji nie będzie łatwe. Prowadzi to czasami do izolacji i zamknięcia się w sobie.
Okres średniej dorosłości (trzydziesty piąty-sześćdziesiąty czwarty rok życia)
Wiek, w którym większość osób rozwija karierę zawodową, pracuje i stara się tę pracę utrzymać albo nawet w niej rozwijać. Niektórzy mają dzieci, którymi należy się opiekować. I w tym wszystkim dobrze by było nie utonąć w natłoku obowiązków domowych. Pogodzenie tego wszystkiego i zachowanie czasu dla siebie jest istotą tego okresu, razem z poczuciem produktywności, wrażeniem, że coś się robi i to ma sens.
Co jest więc zagrożeniem w tym czasie?
Starzejący się rodzice, którzy wymagają opieki, co zajmuje czas i często emocjonalnie obciąża osobę, która ma sporo innych zajęć do wykonania na co dzień. Poradzenie sobie z tym, że role pomiędzy rodzicami a dzieckiem ulegają stopniowemu odwróceniu, może powodować trudności emocjonalne. Czasem skutkuje to poczuciem stania w miejscu, braku rozwoju i stagnacji.
Okres późnej dorosłości (od sześćdziesiątego piątego roku życia)
Czas kiedy organizm powoli daje o sobie znać. Coś zaczyna boleć, wychodzą na jaw schorzenia, którymi trzeba się zająć, a o których wcześniej nie wiedzieliśmy. Zmienia się nasz wygląd – na twarzy pojawiają się coraz bardziej widoczne zmarszczki, skóra i włosy nie wyglądają już tak dobrze, wzrok i słuch mogą powoli zacząć szwankować, a układ ruchowy stopniowo traci swoją sprawność. Zaakceptowanie tych zmian, starzenia się i małymi kroczkami zbliżającej się śmierci, są kluczowe dla tego okresu w życiu.
Ważna jest także akceptacja nowych ról – tego, że potrzebujemy pomocy. Że niektórzy zostają dziadkami. Że jesteśmy emerytami. I że już coraz mniej możemy zmienić w swoim życiu – duża część ważnych decyzji została podjęta lata wcześniej. Ale pomimo błędów i porażek, które pojawiają się w trakcie, te przeżyte dekady nie były aż takie złe.
Co jest więc zagrożeniem w tym okresie?
Negatywne postawy wobec osób starszych, w tym do siebie – jak bowiem akceptować siebie, nie tolerując starości? Mogą one powodować trudne, trwające emocje, rozpacz. Podobne efekty daje „niańczenie” osoby starszej przez otoczenie, podejście mówiące, że starość jest krucha. Wywołuje to negatywne uczucia, szczególnie u osób, które dotychczas były bardzo aktywne i samodzielne, co prowadzi do trudności w zaakceptowaniu przebiegu własnego życia.
Dane oparte w większości na koncepcji stadiów rozwoju psychospołecznego E. Eriksona
Bibliografia:
Boyd D., Bee H. (2008). Psychologia rozwoju człowieka. Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo.
Harwas-Napierała B., Trempała J. (red.) (2005). Psychologia rozwoju człowieka. Charakterystyka okresów życia. Tom 2. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
AGATA WALKUSZ