Życie można podzielić na kilka etapów, każdy z nich ma swoje blaski i cienie. W każdym ważne są inne rzeczy, kamienie milowe, które większość osób w danym okresie powinno osiągnąć. Wydaje mi się istotne dla zrozumienia samego siebie i otoczenia, żeby być świadomym tego, czego po poszczególnych etapach można się spodziewać.
Ważne jednak, by pamiętać, że podział ten jest umowny. Nie stosuje się do każdego w 100%. Szczególnie płynne są granice dotyczące granic wiekowych – mogą być one bardziej drogowskazem, aniżeli jednoznacznymi wytycznymi dotyczącymi tego, do kiedy trzeba opanować dane umiejętności.
Okres szkolny (szósty-dwunasty rok życia)
Dziecko staje się uczniem – idzie do szkoły, ma nowe obowiązki, coraz więcej czasu spędza poza domem. W tym czasie bardzo dużo się uczy. Nie tylko wiedzy szkolnej (której opanowanie na zadowalającym poziomie też jest istotne dla rozwoju poczucia kompetencji), ale także umiejętności społecznych: rozmowy z rówieśnikami, rozwiązywania konfliktów, pracy w grupie. Biorąc pod uwagę, że dziecko znaczącą część dnia spędza w szkole, nie dziwi fakt, że „pani nauczycielka” i inne dzieci z klasy stają się coraz ważniejsi, stanowią równie istotny dla rozwoju aspekt co rodzice. Dlatego tak ważne wydaje się, aby nauczyciele byli świadomi roli, jaka na nich ciąży – roli wspierającej rozwój dziecka, nie tylko w kwestii zdobywania wiedzy.
Okres szkolny, szczególnie w porównaniu do poprzednich etapów, wydaje się być bardzo długi. Faktycznie, w życiu i rozwoju dziecka następują duże zmiany – ciężko porównywać sześciolatka z dwunastolatkiem, jeśli chodzi o poziom wiedzy, słownictwo i sposób mówienia, wygląd zewnętrzny czy to, jak myśli. Przez cały ten czas jednak dziecko zdaje się potrzebować zachęty i utwierdzania w tym, że coś umie, szczególnie w zakresie obowiązków szkolnych (w tym samodzielności np. w pakowaniu się, odrabianiu lekcji). Oczywiście, należy uwzględnić tutaj możliwości dziecka – za ładne przeczytanie zdania z książki nie będziemy chwalić ucznia klasy szóstej (typowo rozwijającego się), ale pierwszoklasista ma prawo być dumny z takiego osiągnięcia.
Jak chwalić? Za starania i próby, a nie za niezmienne cechy. Dlaczego? Jeżeli dziecko słyszy „jesteś taki mądry” po rozwiązania działania matematycznego, porażkę w poradzeniu sobie z innym może automatycznie zinterpretować jako „bycie głupim”. W momencie gdy zamiast tego dostanie komentarz „super, widzę, że się starasz”, większa jest szansa, że uzna same próby za coś ważnego, nad czym warto pracować i nie zniechęci się po małym niepowodzeniu.
Co jest zagrożeniem w tym czasie?
Rówieśnicy – mogą być oni i zagrożeniem, i ogromną pomocą w rozwoju. Jednak „złe” środowisko, które łamie różne zasady i namawia do tego innych, może hamować prawidłowy rozwój dziecka. Jednocześnie nadmiernie wymagający lub ignorujący rodzice mogą sprawić, że uczeń nie czuje, że umie, co wpływa negatywnie na jego poczucie własnej wartości i samoocenę w tych aspektach.
Co kształtuje się do dwunastego roku życia?
Zaradność i pracowitość – wiąże się to właśnie z nauką nowych rzeczy. Pomaga tutaj inicjatywa, chęć zaczynania czynności i wymyślania nowych pomysłów, które wykształciły się na poprzednim etapie rozwoju. Problemy w tym okresie mogą powodować poczucie niższości („jestem gorszy/a”) i braku kompetencji („nic nie umiem”).
Dane oparte w większości na koncepcji stadiów rozwoju psychospołecznego E. Eriksona
Bibliografia:
Brzezińska A. (2020). Rozwój w okresie dzieciństwa i dorastania: środowisko rozwoju, zadania rozwojowe, nabywane kompetencje. W: Grzegorzewska I., Cierpiałkowska L., Borkowska A. Psychologia kliniczna dzieci i młodzieży. s. 496-512. Warszawa: PWN.
Schaffer, D., Kipp K., (2015). Psychologia rozwoju. Od dziecka do dorosłości. Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia Universalis.
AGATA WALKUSZ
Czytaj też #LGBT Jesteśmy mega cool