Jedzenie strasznym? Może wydać się to dziwne na pierwszy rzut oka. Co innego jednak, gdy zmagasz się z zaburzeniami odżywania, tak jak Ellen – bohaterka filmu Aż do kości – dwudziestolatka, która jest o krok od bezpośredniego stanu zagrożenia życia z powodu skrajnego wychudzenia. Z czym się zmaga?
Anoreksja psychiczna to zaburzenie odżywiania, które charakteryzuje się celowym przyjmowaniem mniejszej od potrzebnej ilości kalorii, połączone z obawą przed przybraniem na wadze. Pojawia się też tutaj duże uzależnienie samooceny od nierealnej wizji wagi, którą się chce osiągnąć.
Jak ma się to do Ellen? Przede wszystkim – kości. Widać każde jej żebro, każdą kostkę w kręgosłupie. A ona wciąż chce schudnąć, najlepiej do momentu, kiedy palcami ręki będzie w stanie objąć całe swoje ramię – schudnąć aż do kości… W tym celu liczy kalorie – ma kalorycznego Aspergera, jak to nazywa jej siostra. Wokół myślenia o jedzeniu i ćwiczeń fizycznych skupia się duża część jej dnia. 
Dzięki partnerce ojca, Ellen podejmuje kolejną próbę leczenia w małej klinice o domowym charakterze, gdzie oprócz niej jest jeszcze sześć osób zmagających się z podobnymi zaburzeniami – pięć kobiet i jeden mężczyzna – Luke. Pierwiastek męski wydaje mi się tutaj bardzo ważny, bo często zapominamy, że nie tylko kobiety mogą postrzegać swoje ciało nierealistycznie i nazbyt krytycznie. Szczególnie gdy, tak jak Luke, pracują ciałem. Grupą najbardziej narażoną na zmaganie się z zaburzeniami odżywiania są osoby w wieku nastoletnim, na których kładzie się szczególną presję związaną z zachowaniem szczupłości (np. modele, gimnastyczki, tancerze). Większe ryzyko dotyczy także kobiet ogółem, ze względu na idealizowanie chudej kobiecej sylwetki w mediach. Jak to określiła jedna z bohaterek na samym początku filmu: W telewizji, gazetach, wszędzie, „przepyszne” ciastka. Jakby to była jakaś nagroda. A na następnej stronie smutna, gruba dziewczyna „przed”, która się nienawidzi. A potem dziewczyna „po” mówi: „przeszłam na dietę i jestem szczęśliwa”. A co z tym ciastkiem? Jakby chcieli, żebyśmy zwariowali.
Czy osoby zmagające się z anoreksją lubią smak jedzenia? Zwykle tak. Zdarza się, że potrafią o nim marzyć. Częstować innych. Gotować. Dlaczego? Jedzenie może być jednocześnie postrzegane jako coś złego i dobrego – coś, czego się chce, ale nie można. Jak ciastko GooGoo Cluster – kuszące, apetyczne, jednak mimo to Ellen nie jest w stanie go zjeść. Boi się, że nie będzie mogła przestać, aż stanie się tak gruba, że z łóżka podniesie ją już tylko dźwig. Wydaje mi się, że takie obawy najlepiej rozumieją inne osoby zmagające się z tym samym problemem, dlatego rozmowy Luke’a i Ellen są tak zabawne, czasami paradoksalne dla zwykłego odbiorcy (np. wypowiedź Gdy nie mogę spać, rysuję jedzenie). Takie rozmowy wydają się leczące, gdy dotyczą zalet leczenia, lepszego zrozumienia siebie i zaburzenia. Natomiast trzeba uważać, by nie przerodziły się we wzajemne nakręcanie się czy tzw. fat talk. Jak w przypadku dziewczyny, która w wyniku oglądania rysunków Ellen, związanych z jej anoreksją, popełniła samobójstwo.
Jedzenie dla osób zmagających się z anoreksją może być także karą – gdy Ellen pokłóciła się z Lukiem, rozpoczęła intensywne ćwiczenia. Dlaczego? Czasami zachowania takie wynikają z czasu dzieciństwa – gdy jedzenie było stosowane jako nagroda i kara, uczymy się tego, żeby traktować je tak samemu. Jednak jak w przypadku każdej innej przyczyny rozwoju zaburzeń odżywiania, nie jest to związek prosty i nie następuje zawsze.
Co jeszcze może leżeć u źródła wykształcenia się anoreksji? Bardzo trudne relacje rodzinne. Ellen jest w punkcie, w którym, mając trzy mamy, z żadną nie czuje się związana i przez żadną z nich nie czuje się zaopiekowana. Ojciec jest nieobecny. W momencie, w którym potrzebowała wsparcia, kiedy jej rodzice się rozwodzili, a ona przechodziła przez trudny okres nastoletni, nie było przy niej dorosłej osoby. Kogoś, kto mógłby pomóc zaakceptować zmieniającą się sytuację i zachodzące zmiany w ciele, które wiązały się z dojrzewaniem. Mogło to, pośrednio, prowadzić do nadmiernego skupienia się na sferze fizycznej.
Historia Ellen w bardzo poglądowy sposób pokazuje, jak może przebiegać anoreksja. Warto jednak pamiętać o tym, że jest to tylko jeden z możliwych przypadków, każda osoba jest inna i tak samo inna jest jej choroba. Najważniejsze w tym filmie wydaje mi się to, że pokazuje właśnie osoby, nie tylko jako chodzące zaburzenia, a jako charakter, jednostkę, kogoś, kto ma swoje preferencje, cele i doświadczenia. I że to wcale nie tak, że te osoby nie chcą żyć albo są wyjątkowo uparte. One też mogą z tego powodu cierpieć i potrzebować pomocy, wsparcia bliskich, terapii.
Autorka: Agata Walkusz
Bibliografia:
Izodorczyk, B. (2020). Zaburzenia karmienia u dzieci i zaburzenia odżywiania u młodzieży. W: Grzegorzewska I., Cierpiałkowska L., Borkowska A. Psychologia kliniczna dzieci i młodzieży. s. 496-512. Warszawa: PWN.
Ziółkowska B., Wycisk, J. (2019). Autodestruktywność dzieci i młodzieży. Warszawa: Diffin.